Dom Towarowy Smyk, znany pierwotnie jako Dom Towarowy Centralny (DTC), jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów modernistycznych w Warszawie. Zlokalizowany przy ulicy Kruczej, ten budynek przez dekady był symbolem nowoczesności i powojennej odbudowy stolicy. Jego historia odzwierciedla burzliwe dzieje Polski w XX i XXI wieku, ukazując zarówno wyzwania architektoniczne, jak i zmiany społeczne oraz gospodarcze.
Powstanie i kontekst historyczny
Dom Towarowy Centralny został zaprojektowany przez zespół architektów pod kierunkiem Zbigniewa Ihnatowicza i Jerzego Romańskiego, którzy czerpali inspiracje z międzynarodowego stylu modernizmu. Budowa rozpoczęła się w 1948 roku jako odpowiedź na potrzebę stworzenia nowoczesnego centrum handlowego w sercu odbudowującej się Warszawy. Lata 40. i 50. XX wieku były okresem intensywnych przemian urbanistycznych, a Smyk miał stanowić symbol nowej, postępowej Polski.
Projekt budynku zakładał zastosowanie nowoczesnych technologii, takich jak szklano-metalowa fasada, która była nie tylko estetyczna, ale również funkcjonalna, pozwalając na maksymalne doświetlenie wnętrz. Wnętrza zaprojektowano z myślą o komforcie klientów, oferując przestronne sale sprzedaży, nowoczesne windy oraz pierwsze w Warszawie schody ruchome. To innowacyjne podejście do architektury handlowej wyróżniało Smyk na tle innych budynków powojennej Polski.
Dom Towarowy Centralny szybko zyskał uznanie jako miejsce prestiżowych zakupów, gdzie dostępne były towary luksusowe i trudno osiągalne w ówczesnej rzeczywistości PRL. Był to nie tylko obiekt handlowy, ale również przestrzeń, która emanowała nowoczesnością i optymizmem, stając się jednym z najważniejszych punktów na mapie stolicy w latach 50. i 60. XX wieku.
Dom Towarowy Centralny został zaprojektowany przez zespół architektów pod kierunkiem Zbigniewa Ihnatowicza i Jerzego Romańskiego. Budynek powstał w latach 1948–1952 jako część odbudowy Warszawy po II wojnie światowej. Jego nowoczesna forma, inspirowana międzynarodowym stylem modernizmu, łączyła funkcjonalność z estetyką, stanowiąc jeden z pierwszych powojennych budynków o szklano-metalowej fasadzie w Polsce.
Dom Towarowy Centralny był przeznaczony na luksusowe zakupy, oferując towary, które w okresie PRL były trudno dostępne. Budynek był wyposażony w nowoczesne windy i schody ruchome, co podkreślało jego innowacyjny charakter. Fasada z rytmicznymi podziałami szkła i stali była w tamtych czasach symbolem rozwoju technologicznego.
Dom towarowy smyk – pożar i rekonstrukcja
W 1975 roku Smyk został poważnie zniszczony przez pożar, który niemal doszczętnie strawił wnętrze budynku. W wyniku rekonstrukcji zdecydowano się na wprowadzenie zmian, które miały uprościć strukturę i przystosować obiekt do nowych potrzeb. Niestety, oryginalna, przeszklona fasada została w większości zastąpiona bardziej masywnymi elementami, co zubożyło modernistyczny charakter budynku.
Smyk w XXI wieku: rewitalizacja i kontrowersje
Na początku XXI wieku Smyk ponownie znalazł się w centrum uwagi. W 2011 roku budynek został sprzedany prywatnemu inwestorowi, co zapoczątkowało proces jego gruntownej rewitalizacji. Plan przywrócenia budynku do pierwotnego modernistycznego wyglądu spotkał się z mieszanymi reakcjami.
Rewitalizacja zakończyła się w 2018 roku, a odnowiony budynek zyskał nazwę „CEDET” (Środowiskowa nazwa dla Centralnego Domu Towarowego). Przywrócono mu oryginalną przeszkloną fasadę, ale wprowadzono też liczne nowoczesne elementy, takie jak dwupoziomowy parking podziemny i przestrzenie biurowe. Mimo że budynek zachował swój historyczny charakter, krytycy podkreślali, że zmiany mogły wpłynąć na autentyczność obiektu.
Ciekawostki o Smyku
- Pierwsze schody ruchome w Warszawie – Dom Towarowy Centralny był jednym z pierwszych budynków w Polsce, gdzie zainstalowano schody ruchome. Były one symbolem nowoczesności i przyciągały tłumy ciekawych mieszkańców stolicy.
- Nowatorska fasada – oryginalna elewacja Smyka była uznawana za jeden z najlepszych przykładów powojennego modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.
- Miejsce premierowych wystaw – w czasach PRL Smyk był miejscem organizacji premierowych wystaw luksusowych towarów, takich jak zagraniczne telewizory czy ubrania z importu.
- Inspiracja dla współczesnych projektów – współczesna rewitalizacja Smyka stała się wzorem dla innych modernistycznych budynków w Polsce.
Znaczenie Smyka w polskiej architekturze
Dom Towarowy Smyk, dziś znany jako CEDET, jest symbolem modernizmu i transformacji Warszawy na przestrzeni dekad. Od nowoczesnej fasady w latach 50., przez zniszczenia i odbudowy, aż po rewitalizację w XXI wieku, Smyk pozostał ikoną polskiej architektury. Jego historia pokazuje, jak budynki mogą być nośnikami kultury i świadkami zmian historycznych, ekonomicznych i społecznych.
